Hiperdoncja – czym jest to schorzenie i jakie są jego przyczyny?
W ostatnim artykule wspominaliśmy o hipodoncji, czyli braku zębów, tym razem pragniemy przedstawić inny problem, czyli hiperdoncję, gdy w szczęce występują zęby nadliczbowe. O hiperdoncji mówi się wówczas, gdy liczba zębów w jamie ustnej u dorosłych jest większa niż 32. Nazwa tej wady zgryzu wywodzi się z języka greckiego i pochodzi od dwóch słów – νπερ, co oznacza zbyt dużo i οδοντ, co tłumaczy się jako ząb. Co powoduje hiperdoncję oraz jak przebiega leczenie?
Hiperdoncja – na czym polega?
Hiperdoncja jest stosunkowo częstym zaburzeniem rozwojowym zębów. W odróżnieniu od hipodoncji, która zazwyczaj dotyczy kobiet, hiperdoncja występuje częściej u mężczyzn (w stosunku 2:1). Jak podają badania, występowanie hiperdoncji w uzębieniu mlecznym podnosi prawdopodobieństwo pojawienia się zębów dodatkowych w uzębieniu stałym. Zęby nadliczbowe w 76–86% przypadków występują pojedynczo, u 12–23% osób jako para, zaś w mniej niż w 1% przypadków pacjenci posiadali ich większą liczbę. Dodatkowe zęby mogą przyczynić się do zaistnienia wielu nieprawidłowości. Zazwyczaj usuwa się je, ponieważ z powodu nieprawidłowej budowy, nie pełnią swojej funkcji, a także stanowią przeszkodę podczas wyrzynania się pozostałych zębów stałych. Ciekawostką jest fakt, iż nadliczebność zębowa występuje znacznie częściej w populacjach azjatyckich.
Rodzaje hiperdoncji
Wyróżnia się 3 rodzaje hiperdoncji:
– prawdziwą lub rzeczywistą, możemy zaobserwować więcej zawiązków zębów dla danego rodzaju uzębienia niż powinno;
– rzekomą lub pozorną, zęby lub ząb mleczny pozostał jeszcze w jamie ustnej, a wyrznęły się już zęby stałe
– tzw. trzecie ząbkowanie, wyrznięcie się zębów wcześniej zatrzymanych po usunięciu zębów stałych.
Gdzie najczęściej znajdują się dodatkowe zęby?
Zęby nadliczbowe są częściej umiejscowione w szczęce niż w żuchwie (8–10 razy częściej). Dodatkowe zalążki zębowe powstają zazwyczaj w przednim odcinku szczęki oraz w okolicy zębów siecznych. Mamy wtedy do czynienia z tzw. mesiodens, czyli ząb pośrodkowy. Ząb ten swoim kształtem może przypominać siekacz przyśrodkowy, będzie to budowa eumorficzna, lub też ma postać stożkowatą, guzkowatą i trzonowcowatą – budowa dysmorficzna. Nadliczbowy ząb będzie skutkował występowaniem wielu problemów. Dodatkowy ząb wyrzyna się podniebiennie, powodując stłoczenie zębów, przemieszczenie, opóźnienie lub zatrzymanie wyrzynania zębów siecznych stałych lub diastemę rzekomą (szparę), przerost wędzidełka wargi górnej, resorpcja korzeni zębów, powstawanie torbieli szczęk, zaburzenie kolejności wyrzynania i problemy w trakcie ortodontycznego zamykania szpar. Szacuje się, iż częstość występowania mesiodensa wynosi 0,5–0,7%. W około 1/5 przypadków rozwijają się 2–3 zęby pośrodkowe. Mesiodens stanowi 21,1–67% wszystkich przypadków hiperdoncji. Warto wiedzieć, iż w około 75% przypadków zęby nadliczbowe pozostają zatrzymane (nie przebijają się przez dziąsło).
Kolejną, dość częstą lokalizacją zęba dodatkowego jest rejon zębów trzonowych w żuchwie. W tym przypadku mogą się pojawić zęby przytrzonowe, które występują policzkowo lub językowo. Są one umiejscowione pomiędzy pierwszym a drugim lub drugim a trzecim zębem trzonowym. Znane są też przypadki zębów zatrzonowych, które rozwinęły się za trzecim zębem trzonowym lub po jego stronie językowej.
Jakie skutki wywołuje hiperdoncja na zęby mleczne i zęby stałe?
W przypadku zębów mleczych hiperdoncja nie ma wielkiego znaczenia, bo wcześniej czy później zęby mleczne wypadną, a na ich miejsce pojawią się zęby stałe. To nie zwalania rodziców z konsultacji stomatologicznej, warto aby stomatolog dziecięcy dokładnie obejrzał jamę ustną malucha.
Sytuacja komplikuje się, gdy hiperdoncja dotyczy uzębienia stałego, gdyż zęby nadliczbowe powodują zmiany estetyczne oraz funkcjonalne. Ząb pośrodkowy np. może powodować stłoczenie, przemieszczenie, diastemę (przerwę między zębami) albo opóźnione wyrzynanie zębów stałych. U pacjentów z hiperdoncją zaobserwowano także większe ryzyko zapadnięcia na choroby przyzębia.
Jakie czynniki sprzyjają hiperdoncji?
Hiperdoncja, oprócz przypadków losowych także towarzyszy wielu chorobom uwarunkowanym genetycznie takim jak zespół Downa, rozszczep wargi i podniebienia, zespół Crouzona, Curtiusa i wiele innych.
Leczenie hiperdoncji
Postępowanie lecznicze w przypadku hiperdoncji jest uzależnione przede wszystkim od tego, czy występują one w uzębieniu mlecznym, czy w stałym. Ostateczna decyzja o ewentualnym usunięciu zęba nadliczbowego zostaje podjęta przez stomatologa na podstawie gruntownej oceny warunków zgryzowych w jamie ustnej oraz stopnia uformowania korzeni sąsiednich zębów, istotnym czynnikiem jest także wiek pacjenta. Niestety, najczęściej zęby nadliczbowe powodują poważne zaburzenia w zgryzie (stłoczenia, przemieszczenia, obroty zębów sąsiednich i diastemę), dlatego usuwa się je chirurgicznie. Wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu są także: nasilenie próchnicy i chorób przyzębia, bóle neuralgiczne, powstanie torbieli, opóźnione wyrzynanie sąsiednich zębów lub resorpcja ich korzeni, nawracające stany zapalne połączone z obrzękiem oraz szczękościskiem.
Ekstrakcję, w zależności od stopnia skomplikowania, wykonuje lekarz stomatolog lub chirurg. Kolejno można także ewentualnie przeprowadzić leczenie ortodontyczne. Jeżeli w wyniku hiperdoncji pacjent ma problemy z przyzębiem (dziąsła) to oddaje się go pod opiekę specjalisty – periodontologa.
# hiperdoncja # zaburzenia rozwojowe zębów # ząb dodatkowy # zęby nadliczbowe # wady zgryzu
