Próchnica – najważniejsze informacje na jej temat.
Jest najbardziej rozpowszechnioną chorobą dotykającą nasze zęby.. Mowa o próchnicy, z którą walczy aż 95% dorosłych Polaków. Niemożliwe, prawda? Jak podają badania próchnica w zaawansowanym stadium bywa stwierdzana u ponad połowy kilkuletnich dzieci, a co drugi nastolatek z jej powodu wkracza w dorosłość, nie mając kompletu zębów. Przyczyną są nie tylko słodycze, ale również niewłaściwe nawyki higieniczne. Dodajmy jeszcze, że zaledwie połowa Polaków myje zęby codziennie rano i wieczorem. Pamiętajmy, iż możemy skutecznie zapobiegać powstawaniu próchnicy. W jaki sposób – o tym piszemy w dalszej części artykułu.
Próchnica: przyczyny powstawania
Choroba ta jest procesem polegającym na stopniowym odwapnieniu i rozpadzie twardych tkanek zęba. Próchnicę powodują przede wszystkim bakterie. Niewyobrażalne jest dla nas to, iż w jamie ustnej człowieka żyje około 300 gatunków bakterii, a ich łączna liczba sięga niemal 50 miliardów. Możemy was uspokoić, bo większość z nich nie jest szkodliwa. Przyczyną próchnicy są wyłącznie te bakterie, które rozkładając cukry, produkują kwasy organiczne i dobrze tolerują kwaśne środowisko. Głównie należą do gatunku Streptococcus mutans. Tworzą one miękki, szczelnie przylegający do powierzchni zębów, żółty nalot – nazywany przez stomatologów płytką nazębną. Drobnoustroje stanowią aż 80 proc. jej masy, natomiast pozostałe 20 proc. to organiczne podłoże, która ułatwia im przyleganie do szkliwa.
Głównym powodem rozwijania się próchnicy są słodycze i inne produkty zawierające węglowodany (głównie dwucukry oraz cukry proste). Zatem nasze podjadanie ma nie tylko ujemny wpływ na figurę, ale i zęby. Cukierki, pożywne batony, słodkie owoce czy ciastka, do tego słodzona kawa, herbata, sok albo oranżada – wszystkie te produkty są doskonałym siedliskiem dla rozwijającej się próchnicy. Należy zaznaczyć, iż na rozwój tej choroby nie mają wpływu tylko czysta woda, tłuszcze oraz białka.
Różne rodzaje próchnicy
Dentyści wyróżniają różne rodzaje tej choroby. Kryterium klasyfikacji jest m.in.: zaawansowanie zmian powstałych na skutek jej działania, obraz kliniczny, etapy rozwoju czy aktywność.
Jednym z podziałów jest ten uwzględniający zaawansowanie zmian występujących w zębie:
– D1 – etap na którym zachodzą jedynie zmiany w szkliwie zęba – próchnica początkowa,
– D2 – etap D1 z niewielkim ubytkiem – próchnica powierzchniowa,
– D3 – próchnica dochodząca do zębiny – próchnica średnia,
– D4 – próchnica dochodząca do miazgi zęba – próchnica głęboka.
Poszczególne etapy rozwoju próchnicy
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, na to co się je, bowiem podczas rozkładania się cukrów przez bakterie, w procesach chemicznych powstają kwasy organiczne (np. octowy, mlekowy, proprionowy, mrówkowy, masłowy), które obniżają naturalne pH w jamie ustnej. W ciągu 10 minut od zjedzenia pysznej, słodkiej, bogatej w węglowodany przekąski zmniejsza się poziom pH do wartości około 5,0. Wtedy też ma miejsce demineralizacja szkliwa, czyli rozpuszczenie oraz wypłukiwanie z niego tak istotnych jonów wapnia. Po pewnym czasie możemy zaobserwować, iż zaatakowane szkliwo staje się porowate, a na jego powierzchni jest widoczna pierwsza oznaka próchnicy: biała, matowa plama, która może zmieniać swój kolor – ciemnieć od barwników pochodzących z jedzenia.
Jeśli w odpowiednim czasie – właśnie teraz – zareagujemy to proces ten można zatrzymać i co jest najważniejsze borowanie nie będzie konieczne. Jeśli jednak nie zdecydujemy się na wizytę w gabinecie dentystycznym to kwasy w dalszym ciągu będą działać szkodliwie na szkliwo. We wnętrzu zęba zgromadzi się jeszcze więcej bakterii, które szybko niszczą zębinę. W ten sposób powstanie dziura, przez fachowców zwana ubytkiem próchnicowym.
Leczenie kanałowe zaawansowanej próchnicy
Przemieszczające się bakterie w głąb zęba docelowo trafiają do jego miazgi. Wtedy też pojawia się sygnał, iż dzieje się coś złego: nasz ząb jest wrażliwy na zmiany temperatury, odczuwamy ból. Jeżeli na dnie ubytku pozostała jeszcze cienka warstwa zdrowej zębiny i w odpowiednim czasie zgłosimy się do stomatologa to jest nadzieja na uratowanie żywego zęba. Odwlekanie wizyty może mieć straszne konsekwencje, gdyż wnikająca do zęba próchnica powoduje stan zapalny, który niestety nie da się odwrócić, a jedynie usunąć miazgę w trakcie leczenia kanałowego. Dentysta, po miejscowym znieczuleniu, wyjmuje miazgę przyrządem przypominającym twardy wyciorek. Jeśli dostęp do korzeni jest utrudniony, wtedy najpierw „zatruwa” ząb specjalnym preparatem i po kilku dniach usuwa miazgę. Kolejno czyści kanały zęba, wypełnia je pastą stomatologiczną i zakłada plombę. Leczenie kanałowe pozwala nam na zachowanie zęba, jednakże jest on martwy – jest on bardziej podatny na uszkodzenia czy złamania.
Zapalenie ozębnej spowodowane próchnicą
Niektóre osoby ze strachu przed leczeniem stomatologicznym, choć odczuwają silny ból, nie decydują się na odwiedzenie specjalisty, co może mieć opłakane skutki. Po kilku dniach dochodzi u nich do martwicy miazgi. Ząb przestaje boleć, jednak nie jest to oznaka wyleczenia, ale początku prawdziwych kłopotów. Martwa miazga to idealne środowisko do rozwoju bakterii, które doprowadzają w końcu do jej gnilnego rozkładu, czyli tzw. zgorzeli. Czasem proces ten nie powoduje żadnych dolegliwości. Sygnałem mówiącym o tym, iż mamy do czynienia z zapaleniem ozębnej będzie dopiero ostry ból. Wówczas znika ostatnia bariera zatrzymująca zakażenie w obrębie zęba. Zakażenie rozprzestrzenia się na okoliczne tkanki, a następnie – poprzez kość szczęki – na cały organizm.
Osoba cierpiąca na zapalenie ozębnej będzie odczuwać nie tylko ból zęba, ale także całej szczęki czy głowy – jeśli jest to ostre zapalenie. Objawami będą obrzęk, ogólne rozbicie i gorączka. Jeśli w wyniku stanu zapalnego utworzy się ropień, konieczne bywa jego przecięcie i stosowanie antybiotyku. Czasem jednak zapalenie ozębnej ma charakter przewlekły i toczy się w okolicy wierzchołka korzenia bezobjawowo. W momencie gdy stan ten przechodzi w zapalenie ostre i ból staje się ogromny i nie o wytrzymania, zdesperowani w poszukiwaniu ratunku w końcu trafiamy do stomatologa, który próbuje podjąć leczenie kanałowe (trwa ono zwykle znacznie dłużej, nawet do kilku miesięcy, ponieważ konieczne są leki zwalczające bakterie i regenerujące zniszczoną tkankę). Gdy przeprowadzona kuracja nie przyniosła pożądanych efektów, dentysta może wykonać tzw. resekcję wierzchołka korzenia. Jest to chirurgiczne odcięcie i oczyszczenie kości. Czasem jednak zęba nie da się uratować i wówczas jedynym wyjściem jest jego usunięcie. Zabieg usunięcia jest najczęściej wykonywany w przypadku wielokorzeniowych zębów trzonowych.
Różne metody leczenia próchnicy
W zależności od stopnia postępu choroby dentysta decyduje się na konkretne, najskuteczniejsze leczenie zębów.
– Remineralizacja – metoda leczenia jedynie próchnicy początkowej. Dentysta, po dokładnym oczyszczeniu zarażonego miejsca, nakłada związek fluoru w postaci żelu lub lakieru. Zadaniem preparatu jest stworzenie odpowiednich warunków do tego, aby jony wapniowe, fosforanowe oraz fluorkowe mogły powtórnie wbudować się w uszkodzone miejsce. Zabieg należy kilka razy powtórzyć.
– Plombowanie – nawet jeśli widoczna jest zaledwie mała dziurka to konieczne jest plombowanie, bowiem zębina, jako tkanka bardziej miękka i mniej odporna niż szkliwo na próchnicę, może ulec znacznemu uszkodzeniu. Stomatolog w pierwszej kolejności usuwa chorą tkankę (wykorzystuje do tego najczęściej tradycyjne wiertło, rzadziej – leczenie zębów laserem lub specjalnym rozpuszczającym zmiany próchnicowe żelem, np. żel Carisolv). Następnie ubytek lub ubytki wypełnia szczelnie odpowiednim materiałem, jest to tzw. plomba. Warto wspomnieć, iż ani laser, ani żel nie zastępują borowania, tylko znacznie je skracają.
Wypełnienie ubytku
Mamy do wyboru różne, nowoczesne wypełnienia ubytków. Wszystko zależy od naszych potrzeb i możliwości finansowych. Najtańszym, darmowym (na NFZ) wypełnieniem jest amalgamat. Jest to połączenie rtęci z opiłkami metalu lub stopu kilku metali. Wypełnienie to ma wielu przeciwników, którzy twierdzą, iż uwalniana do organizmu rtęć może być niebezpieczna. Główną zaletą tego materiału, oprócz niskiego kosztu, jest duża wytrzymałość, długotrwałe działanie bakteriobójcze i szybkość wykonania zabiegu. Ciemny kolor wypełnienia powoduje to, iż obecnie używa się go jedynie w leczeniu zębów trzonowych i powierzchni niewidocznych.
Drugim materiałem powszechnie stosowanym w stomatologii (od 30 lat) są kompozyty. Dentysta utwardza je światłem. Są one chętnie stosowane, gdyż ich kolor można idealnie dobrać do odcienia zęba i plomby nie widać. Co ważne, materiały kompozytowe doskonale wiążą się z tkanką zęba i są bardzo trwałe – jednakże nie tak trwałe jak amalgamat.
Mówiąc o kompozytach należy również wspomnieć o nanokompozytach, czyli udoskonalonym rodzajem wypełnienia kompozytowego. Nanokompozyty wykorzystuje się do wypełnień np. przednich zębów.
Metodą uzupełniania ubytków jest także wkład INLAY, ONLAY oraz INLAY – ONLAY. Do ich przygotowania niezbędna jest współpraca stomatologa i protetyka. Oba wkłady różnią się między sobą techniką wykonania i mocowania. Mogą być one wykonane z ceramiki, stopów metalu np. złoto czy srebro lub kompozytu. Mocowane na klej lub cement wewnątrz ubytku, są szczelne i idealnie dobrane do pacjenta. Cechują się długą trwałością oraz walorami estetycznymi. Dodatkowo wkłady znacznie wzmacniają leczony ząb, ale do leczenia tą metodą potrzebne są minimum dwie wizyty u stomatologa.
Kolejnym wypełnieniem ubytków są różnego typu cementy glassjonomerowe. Mają one skomplikowany skład, dzięki czemu mogą wiązać się z tkankami zęba i tym samym zapobiegać rozwojowi próchnicy (zawdzięczają to obecności fluoru, który jest jednym ze składników). Za wadę tych cementów uznaje się ciemną barwę oraz podatność na szybkie ścieranie się, przez co należy wymieniać plomby. dość szybkie ścieranie się z powierzchni zęba, co powoduje konieczność wymiany plomb.
Jak widzimy, próchnica jest bardzo powszechną chorobą, z którą z sukcesem możemy walczyć. Wielką rolę odgrywają tutaj profilaktyka oraz systematyczne przeglądy stomatologiczne.
Leave a reply →
